معماری پیش از تاریخ چیست؟

آنچه باید بدانید »

۱۴۰۱/۵/۱۱ سه شنبه

(6)

(0)

معماری پیش از تاریخ چیست؟

آلتامیرا: در سال ۱۸۷۹ میلادی فردی اسپانیایی و علاقمند به آثار عتیقه، به هنگام جستجو در غارهای «آلتامیرا» مقداری استخوان های تراشیده و سنگهای چخماق و آثار ابتدایی کشف کرد. پس از ورود به غار بر روی دیوارهای داحل «غار آشنا نشده بود،

التامیرا نقوشی را که چشم هیچ انسان متمدن تا آن زمان با آن آشنا نی مشاهده کرد. به این ترتیب اولین انسان متمدن، قدیمی تر

اولین انسان متمدن، قدیمی ترین آثار نقاشی مربوط به ده پانزده هزار سال قبل از میلاد را کشف کرد (گاردنر: 3).

لاسکوا: در سال ۱۹۴۱ میلادی در غار «لاسکوا»ی فرانسه، به طور اتفاقی آثا پیدا شد، که بعدها یکی از با ارزش ترین آثار هنری پیش از تاریخ لقب گرفت. در اعما این غار، به طور تقریبی40هزارپاکه مجرای عبور آب زیرزمینی و محل سکونت مردم غارنشین بود، شکارچیان نقاش آن زمان، بر روی دیوار، تصاویر حیواناتی چون ماموت گاو وحشی، آهو، اسب و گرگ نقاشی کرده بودند. به نظر می‌رسد، در اعماق تاریک این غار، انسان پیش از تاریخ برای روشنایی از چراغ سنگی که سوخت آن چربی بود، استفاده کرده باشد. در هر صورت نقاش غار تکه های گل اخرای قرمز یا زرد را به دیوارها پاشیده و یا آنها را با چربی مخلوط کرده و به کار می‌برده است، و از تکه استخوانی ممکن است به جای قلم مو و یا از چوب بلندتری، برای نقاشی سطوح بالاتر استفاده کرده باشد. این آثار هنری شگفت انگیز ممکن است، با وسایلی این چنین ابتدایی خلق شده باشند

سبکی که نقاشی پیش از تاریخ برای نشان دادن حیوانات به کار برده بسیار طبیعی است، زیرا حیوان را با شکل و حرکتی نشان داده که طبعآ آن چنان بوده است .این مسئله نشانگر این واقعیت است، که انسان غارنشین دارای حافظه خارق العاده ای بوده و حیوانات بوده و حیوانات را به طور بسیار دقیقی مورد مطالعه قرار داده است، تا آن جا که توانسته تصاویر حیوانات را به طور بسیار دقیقی مورد مطالعه قرار داده است تا آن جا که توانسته تصاویر حیوانات را براساس مشاهدات قبلی خود در داخل با چنان دقت بر دیوار رسم نماید که با دوربین های عکاسی امروزی قابل رقابت است. هنرمند پیش از تاریخ در انتخاب موضوع و سوژه نقاشی، دقت و سلیقه مخصوص به خود داشته است. او آن چه را که مشاهده کرده، بر روی دیوار ترسیم نموده است. شکارچی هنرمند از وضع طبیعی دیوارها استفاده های شایانی کرده، و موضوعات نقاشی خود را منطبق با پستی و بلندی روی دیوارها به وجود آورده است، به طوری که اشکال خلق شده، اکثرا با برجستگی های دیوار انطباق کامل دارد

بسیاری از این نقاشی ها در مدخل غار که روشنایی در آن موجود بوده کشیده نشده اند، بلکه در قسمتهای عقبی غار ترسیم شده اند، و این عمل حکایت از آن دارد که نقاشی ها جنبه تزئینی نداشته اند. به نظر می‌رسد علت ترسیم این تصاویر این بوده است که نخست بتواند حیوان را برای همیشه در اختیار خود (انسان) داشته باشد. برای نمونه در بدن برخی از حیوانات نیزه و یا تیر هم ترسیدم شده و یا حتی ممکن است، بعد از کشیدن تصویر به طرف آن، نیزه و تیر هم پرتاب نموده باشند. دوم افراد همزیست در شکل دسته جمعی بر جانورانی که غذای اصیلشان را تأمین می‌کرد چیره شوند، و سوم این که، می‌خواسته اند با مکرر ساختن تصاویر جانوران بر صخره ها تعداد آنها را بیشتر و نسلشان را بارورتر کنند. در هر صورت پس از فراغت از نقاشی، به دنبال شکار حیوان واقعی می‌رفته اند و این خود می‌رساند که عمل کشیدن نقاشی و بالاتر از آن خود نقاشی تا چه اندازه مورد نیاز و احتیاج مردم غارنشین بوده و حتی شاید او را شخص منحصر به فرد دانسته و مطالب مهم حیاتی چون شکار را، مربوط به او در گرو آثارش می‌دانسته اند.

هرچند زیباترین آثار انسان غارنشین، نقاشی ها و تصاویر روی دیوار غارهاست، اما آثار دیگری چون نقش برجسته و مجسمه کشف شده که از سنگ و استخوان بوده و تصاویر حیوانات را بر روی آن کنده و یا از آنها مجسمه انسان را ساخته اند. آنچه که انسان این دوره در غارها از خود به جای گذاشته مربوط به دوره دیرینه سنگی است

تقسیم قراردادی زمان پیش از تمدن بشر، تحت عنوان، دیرینه سنگی، میان سنگی و نوسنگی براساس تکامل ابزارهای سنگی و نحوه استفاده از آنها است که زمان و طول مدت این دوره ها در بین مناطق مختلف جهان متفاوت است، ولی آنچه مسلم است، دوره دیرینه سنگی در بین النهرین از قدمت بیشتری برخوردار است و طبیعتا شروع دوره های دیگر نیز در این منطقه(بین النهرین)، زودتر از سایر نقاطی است،که فرهنگ های اولیه را در خود پذیرا شدند

قدر مسلم این است که دوره میان سنگی در اروپا، همزمان با عقب نشینی یخچال ها و نابودی ماموت ها بوده است. در این دوره، انسان موفق به اهلی کردن سگ شد. در دوره میان سنگی که برخی از دانشمندان آن را، مرحله گذر از دوره ی پارینه سنگی به نوسنگی دانسته اند، ابزارهای سنگی و نحوه زندگی انسان نخستین، قدری پیش داشته است، به این دلیل، دوره میان سنگی را مقدمه ای بر دوره نوسنگی می‌دانند

دوره نوسنگی: در دوره نوسنگی انسان در راه تسلط بر محیط خویش گام بزرگ برداشت. در این دوره بود که انسان به کشاورزی پرداخت و موفق به اهلی کردن برخی جانوران وحشی گردید، و با این کار، از شکار کردن، به کشاورزی و دامداری و تشکیل نخستین گروههای روستایی روی آورد. به طور کلی دوره نوسنگی، دوره ای است که بشر از طبیعت جدا شده و دست به ساختمان و تغییر محیط طبیعی خود زد. اصولا بزرگ ترین تحول در طول تاریخ پیدایش انسان را می‌توان به مرحله ای نسبت داد، که

بشر از مراحل مختلف جمع آوری و گردآوری خوراک، به تولید خوراک نائل آمد. ایجاد خانه یا کلبه از شاخه ها، اولین ساخته بشر بود، که شکلی مدور داشت. انتخاب فرم دایره ای برای خانه از نظر اصول تکنیکی بیشتر به خاطر مشکلات سقف آن بوده است، عده ای معتقدند که انسان این فرم را از طبیعت و چیزهایی که در آن برای او ناشناخته و مظهر عظمت بودند، مثل خورشید و ماه، تقلید کرده است

.به طوری که اشاره رفت، کهن ترین منطقه ای که آجر آن ایجاد گردید، در خاورمیانه بوده است، و به همین دل گهواره تمدن نامیده اند

در مناطقی از اروپا، سنگ های عظیمی را بدون استفاده از ملات، بر روی هم قرار داده اند، ظاهرا این بناها جنبه مذهبی داشته اند. بعضی از این بناها مقبره و یا خانه مردگان بوده اند که دو سنگ بزرگ عمودی به عنوان پایه و سنگ بزرگ دیگری بر روی آن، به عنوان سقف به کار رفته است. این آثار تحت عنوان دولمن شناخته شده اند.ای که آثار ساختمانی ساخت بشر، در همین دلیل است که این منطقه را در مناطقی از اروپا، سنگ های عظیمی را بدون استفاده از ملات، بر روی هم قرار داده اند، ظاهرا این بناها جنبه مذهبی داشته اند. بعضی از این بناها مقبره و یا خانه مردگان بوده اند که دو سنگ بزرگ عمودی به عنوان پایه و سنگ بزرگ دیگری بر روی آن، به عنوان سقف به کار رفته است. این آثار تحت عنوان دولمن شناخته شده اند

استون هنج: اثر دیگری که بسیار معروف است، استون هنج است که در سالزبوری جنوب انگلستان قرار دارد. این بنا دایره ای به قطر ۱۰۰ متر را تشکیل می‌دهد که با ۱۲۰ قطعه سنگ یکپارچه به ارتفاع ۵ متر و هریک به وزن ۵۰ تن به وجود آمده است. مجموع سوراخ ها و حدفاصل میان سنگ ها ۵۶ متر است. این مجموعه حتی در دوران رومی ها نیز مورد توجه قرار گرفته بوده است. اما مطالعه جدی آن از سال | ۱۶۶۶ میلادی آغاز گردید. تاکنون بسیاری از جنبه های ناشناخته این مجموعه را باز شناخته و روشن ساخته اند که بنای مزبور در حقیقت یک رصدخانه بوده است

امروز می‌دانند که محور این تاسیسات در نقطه ای نصب شده، که د خورشید در تغییرات تابستانی خود در افق طالع می‌شده است. که حتی کسوف را با آن پیشگویی می‌کرده اند و حتی ۱۹ سال دوران حرکات ماه را ممکن است. ستاره شناسان عهد حجر با آن مطالعه کرده باشند. پژوهشگران در سال های اخیر به نتیجه رسیده اند که این مجموعه آثار سنگی وظیفه یک کامپیوتر ستاره شناسی را نیزبه عهده داشته است

انسان از زمانی که پای از غار بیرون نهاد و روی به دشت اورد، به فکر ایجاد سرپناهی که، دست ساز از خویش باشد افتاد. سرپناه های نخستین انسان، به صورت بسیار ابتدایی بود، نمونه های این نوع آثار اولیه معماری متعلق به حدود ۸۰۰۰ ق.م است، که در برخی از نقاط جهان به جای مانده است. با تحولی که در نحوه زندگی انسان روی داد پیشرفتی که در تکنولوژی ابزاری پدید آمد، معماری آثار ساختمانی نیز پیشرفت نمود و به اشکال و فرم های خاصی پدید آمد. پی دیوارها از قلوه سنگ بود و روی آنها را با لایه های گل که از رسوبات قرمز و به رنگ طبیعی بود و با قطعاتی به شکل خشت، به ابعاد تقریبی ۲۵x۱۵x۱۰سانتی متر، جدا می‌کردند و با آنها کلبه های خود را بنا می‌نمودند. دیوارها بین ۲۵ تا ۴۰ سانتی متر ضخامت داشتند واتاق ها را با وسعتی برابر با حدود تقریبی ۲×۲/۵متر می‌ساختند. این نمونه مصالح، مورد استفاده در تپه على کش در دهلران خوزستان بوده است، که آثار آن مربوط به دوره نوسنگی است. در این دوره خانه ها به صورت تک اتاقه بودند که مدخل ورودی آنها تا 5/1 متر عرض داشت. به نظر می‌رسد، کف اتاق ها از گل یا خاک نرم کوبیده شده باشد، و از جزئیات ساختمانی اطلاع دیگری در دست نیست ویکسانی، رایج بوده است.

معماری دوره نوسنگی در اکثر مناطق، احتمالا با بکارگیری مصالح و فرم نقشه یکسانی رایج بوده است. البته بعضی از مناطق جهان در مرحله پیشرفته تری قرار داشته، و مناطق دیگر به این صورت نبوده اند آن چنان که از آثار به جای مانده برمی آید انسان ها هم در روند تکاملی زندگی و هم در معماری، پیشرفت چشمگیری حاصل نموده به عنوان مثال بعدها توانست گل طبیعی را به خشت مبدل سازد و پس از گذشت سال ها و اندوختن تجارب بسیار، از آن نیز، به عنوان خشت پخته و مصالح بسیار عالی استفاده نموده

معماری دوره نوسنگی در اکثر مناطق، احتمالا با بکار گیری مصالح و فرم نقشه

یکسانی، رایج بوده است. البته بعضی از مناطق جهان در مرحله پیشرفته تری قرار داشته و مناطق دیگر به این صورت نبوده اند، آن چنان که از آثار به جای مانده بر می‌آید، انسان هم در روند تکاملی زندگی و هم در معماری، پیشرفت چشمگیری حاصل نموده

" به عنوان مثال بعدها توانست گل طبیعی را به خشت مبدل سازد و پس از سال ها و اندوختن تجارب بسیاری از آن نیز، به عنوان خشت پخته و مصالح بسیار عالی استفاده نماید

در کنار اريحا، چاتال هویوک را یکی از نخستین تلاش های بشر برای پی ریزی زندگی شهری دانسته اند. نظم موجود در نقشه شهر، نشان میدهد که آن را طبق نقش های نظری یا غیر تجربی تنظیم و ایجاد کرده اند. ویژگی این شهر آن است که هیچ خیابان یا کوچه ای ندارد. خانه ها به یکدیگر چسبیده اند و از پشت بام به یکدیگر راه دارند. این طرز خانه سازی با آن که ممکن است امروزه عملا کار غیر ممکنی به نظر آید، دارای امتیازاتی است، این گونه ساختمان ها که حائل یکدیگر بودند استحکامی بیش از ساختمان های تک ایستاده پیدا می‌کردند. چون دور تا دور شهر را حلقه پیوسته ای از ساختمان های دارای دیوارهای یکسره و رو به دهکده محاصره کرده بود. دفاع از آن بسیار آسان بود. بدین ترتیب، اگر دشمنی قادر بود، دیوار بیرونی را بشکند و از آن عبور نماید، به جای آن که داخل شهر شود، داخل اتاقی میشد، که مدافعانش روی پشت بام ایستاده بودند و این امر برای او اسباب خطر بود

در بعضی نقاط فضای باز حیاطی در میان انبوه متراکم ساختمان ها ایجاد شده که به عنوان محل جمع آوری زباله مورد استفاده قرار می‌گرفت. خانه ها به اندازهای مختلف ولی با نقشه ای واحد ساخته می‌شدند،

و دیوارهایشان از خشت وبان از خشت خام بوده و با کلاف های محکم چوبی تقویت می‌شدند. دیوارها و قویت می‌شدند. دیوارها و کف اتاق ها را گچ کاری و رنگ آمی. می‌کردند و از سکوهای کنار دیوار، برای خوابیدن، کار کردن و غذا خوردن است می‌کردند.

نقاشی به دست آمده بر روی یکی از زیارتگاه های چاتال هویوک، حاکی از آن است که این شهر، براساس نقشه قبلی ساخته شده است. زیرا در آن نقشه، شهری خانه های چهار گوش که تقریبا کنار هم ساخته شده اند، نشان داده شده است، و این ن به احتمال زیاد، همان چاتال هویوک است

در پشت شهر، البته کمی دورتر و با مقیاسی کوچک تر، کوهی با دو قله دیده می‌شود، خطها و نقطه هایی که از قله بلندتر خارج می‌شوند، به معنی فوران مواد آتشفشانی است این کوه شناسایی شده، در منطقه ای به نام کوه حسن داغ معروف است، و با ارتفاع ۳۱۸۰ متر که از چاتال هویوک دیده میشود. در داخل برخی از معابد،

شاخ هایی کار گذاشته بودند، که در هنگام حفاری کشف گردید