معماری هند چگونه است؟(پارت اول)

جزیره ی هند

ترکیبی از فلات های گرمسیری که به وسیله کوه ها و جنگل ها از رودهای شمالی مجزا می‌شود.شبه قاره هند در مرزهای شمالی به سرزمین اصلی قاره آسیا متصل می‌شود. شمال شرقی که در آن کوه های عظیم هیمالایا مأوای سنتی ،خدایان همانند مانعی سر برافراشته اند، منطقه حاصل خیز واقع در شمال غربی و جنوب کوه های هیمالایا که در آن دره های سند و گنگ دامن گسترده اند.منطقه حاصل خیز واقع در شمال غربی و جنوب کوه های هیمالیا که در آن دره های سند و گنگ دامن گسترده اند شبه جزیرۀ ،هند مرکب از فلات های گرمسیری که به وسیله کوه ها و جنگل ها از رودهای شمالی مجزا می‌شود در این مناطق شدیدترین اختلافات اقلیمی از گرمای گرمسیری تا برف و یخچال های دائمی از اقلیم بیابانی تا سنگین ترین باران های سالانه در جهان به چشم می‌خورد.

خیابان های پایین شهرهند به صورت شطرنجی و عمود بر هم احداث گردیده و بلواری به پهنای بیش از ۱۲ متر در جهت شمالی جنوبی کشیده شده که به وسیله خیابان های فرعی شرقی غربی قطع می‌گردد و ارتباط ساختمان های مسکونی که در این میان قرار گرفته اند به وسیله کوچه های باریکی برقرار می‌شود. ضخامت دیوارها حاکی از دو طبقه بودن خانه ها است که در آنها از پلکان استفاده می‌شود هم در پاکستان و هم در جاهای دیگر از این گونه بناها وجود دارد. در این خانه ها چاه های آجری تعبیه شده دهانه چاه ها دارای دریچه ای است که مانع از افتادن حیوانات و کودکان به درون آنها می‌شود این گونه توجه و دقت حتی تا زمان روم و یونان دیده نشده است.

آریاها دوره و دایی

دین ودایی توسط آریاییان به هند آورده شده. این اصطلاح از سرودهای وداها مشتق شده است که تا امروز باقی مانده اند این سرودها خطاب به خدایانی سروده شده اند که مظاهر شخصیت یافتۀ طبیعت به شمار می‌روند. در این مذهب خدایان متعدد و عناصر طبیعـی مـورد ستایش بودند. خدایان عمدۀ آنها وارونا ،آسمان شب آگی (آتش) سوما (قربانی) ایندرا (آسمان) و .... بودند گذشته از این به شیاطین ناپاک و شریری مانند اکسوراها ابرها که قربانیها را به هم میزدند نیز عقیده داشتند.

در سدۀ ششم پیش از میلاد دو دین بزرگ در هند ظهور کردند یکی آیین بودا بود که تأثیر بسیار زیادی بر فرهنگ و هنر هند به طور کلی از قرن سوم پیش از میلاد تا سدۀ ششم یا هفتم میلادی داشت هنرهای بسیاری از کشورهای آسیایی از آیین بودای هندی که با تولد بودا ،ساکیامونی در حدود ۵۶۳ ق.م آغاز گردید.نقوش برجسته است از صورتهای خوش تراش از جمله صورت حیوانات محبوب ،هندیان یعنی فیل و رمز محبوب هند یعنی گردونۀ آیین بودا زیر این کتیبه نیلوفر آبی سنگی بزرگی است که پیش از آنها در هنر معماری ایرانی فراوان دیده شده است البته در سرزمین هند هم سابقۀ دیرپایی دارد گل به حالت عمودی نقش شده گلبرگهای آن به پایین برگشته و تخمدان آنها نمایان است که میتوان آن را نشان زهدان ،جهان یا به عنوان یکی از زیباترین تجلیات طبیعت به مثابه تخت یکی از خدایان دانست نماد نیلوفر همراه آیین بودا هنر چین و ژاپن را نیز تحت تأثیر قرار داد یک نوع مشابه آن یعنی طرحی که برای پنجرهها و درها استفاده میشد و به شکل تاق نعلی آمد و گنبد زمان اشوکا به آن روش و سیاق ساخته شدند این سبک از انحنای دلیجان «سرپوشیده سقفهای گالی پوش که خیزرانهای خمیده نگه دارنده آن از آثار معماری دوره بودایی به ویژه معماری مذهبی چند معبد ویرانه و تعداد زیادی استوپا و معابد غاری به جا مانده است که بررسی آنها در این بحث ضروری است.

استوپا

استوپاها در معماری هند ویژگی خاصی دارند و از جمله بناهای بسیار مهم و حائز اهمیت دین بودایی هستند این آثار در روزگاران کهن پشته خاکی بود که بر گوری قرار می‌گرفت در آیین بودا به یک بقعه (گنبد) یادبود تبدیل گردید. معمولاً بقایای جسد یک پارسای بودایی در آن قرار داده می‌شد ویل دورانت اکثر این استوپاها گنبدی آجری دارند روی آن (دکلی) برافراشته اند و پیرامونش را نرده های سنگی ایجاد نموده اند که روی تمام سطوح نرده ها را با نقوش برجسته تزیین کرده اند که تمامی نقوش بدون تردید از نمادها و نرده های آیین بودایی هند است هریک بیانگر موضوعی خاص استوپای از کهن ترین این استوپاهاست اما نقش برجسته های آنها ابتدایی هستند و در حالی که تزیینات نرده های استوپای امراواتی در حد بسیار بالایی است و با استادانه ترین روش ایجاد شده است. در اینجا فضایی به مساحت ۱۵۸۰ متر مربع از نقش برجسته پوشیده شده است احتمالاً برجسته ترین بنای یاد بود هندی است.

معابد

غاری در حالی که پارسایان مردهها را در استوپا قرار میدادند رهروان زنده دل، در سنگهای کوه معابدی ایجاد میکردند که در آنها به خلوت تن آسایی آرامش و امنیت زندگی کنند با این که در قرون نخستین میلادی چندین هزار غار معبد ساخته شد که تعدادی از آنها برای جین ها بود ولیکن تعداد فراوانی از آنها برای انجمن های رهروان بودایی بود و اکنون هم هزار و دویست غار صخره ای از آنجا به جا مانده است بیشتر این معابد غاری دارای سردری نعلی شکل هستند. در ورودی غار لوماس ریشی از این نوع است این بناها در داخل دارای ستونهای مزین و استوار سرستون های جانوران و با نقوش برجسته اند اغلب سردرها با ستون ها و دیوارهای سنگی یا رواقهای خوش ،نقش تزیین شده اند درون معبد شامل یک چیته یا تالار اجتماع است دو ردیف ستون هایی شبستان را از راهروهای کناری جدا می‌کند در انتهای تالار هم محرابی وجود دارد که بقایای اجساد مردگان مقدس را در آن نگاهداری می‌کردند.

ادامه مطلب...

1. معماری هند / معابد هندی

برگرفته از کتاب آشنایی با معماری جهان

نوشته دکتر محمدابراهیم زارعی