معماری معابد هند(پارت دوم)

معماری هند / معابد هندی

معابد غارهای کاری

یکی از کهن ترین معابد هندی معبد غاری کارلی است.یکی از زیباترین معابدی است که تاکنون از سال 50میلادی به جامانده است.این بنا در فاصلهٔ میان «پونه» و «بمبئی» در کارلی ساخته شده است. آیین بودایی هینه یانه در این معبد به شاهکار خود دست یافت.برای ایجاد معبد کارلی قلهٔ یک تپه را خالی کرده و معبدی به طول تقریبی 38 متر و ارتفاع 14 متر در آن ساخته اند صحن مرکزی معبد به یک استوپای یکیارچه در مذبح منتهی می‌گردد و در دو سوی صحن نیز ستون های عظیمی بـا سرستون های زنان و مردان فیل سوار تعبیه گردیده و دو راهروی جانبی احداث شــده است. این ستون های بزرگ تابع بخش انتهایی معبد هستند به همین علت در پشت استوپا یک غلام گردش ایجاد شده است. در هر سوی در ورودی، فیل های غول پیکر مانند اطلس، ساختمانی چند طبقه را بر دوش خود نگه داشته و در دو سوی درگاهی اصلی نیز کسانی ایستاده اند که ظاهراً صاحبان خیراند. زوج های مؤنث و مذکری بــر سطوح نقش شدهاند این پیکرهای موج دار با حالت خشک و بی حرکت استوپا در داخل تناقض دارند و مانند یاکشی های استوپای سانچی از زندگی سخن می‌گویند نه از مرگ

معابد غارهای آجانتا

این غارها با معبد کارلی برابری می‌کند و جای بزرگترین و با اهمیت ترین نقاشی های بودایی هستند و نمونه ای از هنر ترکیبی خاص معابد هندی هستند که نیمی معماری است و نیمی از آن پیکرتراشی غارهای شماره ۱ و ۲ تالارهای اجتماعات وسیعی وجود دارد که سقف آنها با طرح های بسیار زیبا کنده کاری و نقاشی شده و بر ستون های محکم برپا شده که این ستون ها در پایین چهارگوش در قسمت بالا مدور و به نوارهای گل آذین شده اند، در غار ستون های عظیم به افریزی می‌رسند که پس ازپیکرهایی که فقط بزرگترین نیروی دینی و هنری می‌توانست جزئیات و دقایق آنها را کنده باشد داشت یکی تالار تمرکز که در واقع گسترش حجره راهب بود و دیگری گنبد با بقعه اشیای متبرکه که این دو نوع در ابتدا هم مجزابودند اما هنگامی که معبدهای کارلی و بھاجا حدود سه یا چهار قرن پس از مرگ بودا در غرب هند ساخته شدند. دورانت همان به طور توأم در یک ساختمان جای داده شدند.

برج بوده گایا

برج بوده گایا جالبترین معبد از معابد بودایی هند این برج بزرگ است که با تاقهای جناقی تیزه دار خود ممتاز ،است و با این همه تاریخ آن ظاهراً به سدۀ نخست میلادی میرسد هرچند که بقایای معماری بودایی همه ناقص است و شکوه و عظمت آنها بیشتر در هنر پیکر تراشی است تا سبک معماری .آن شاید که پیرایشگری دیرپا سبب شده باشد که نمای بیرونی آنها زننده و عریان بماند. البته باید به این نکته اشاره نمود که در معماری مذهبی بودایی دو نوع ساختمان وجود داشت یکی تالار تمرکز که در واقع گسترش حجرۀ راهب بود و دیگری گنبد با بقعه اشیای متبرکه که این دو نوع در ابتدا هم مجزا بودند، اما هنگامی که معبدهای کارلی و بهاجا حدود سه یا چهار قرن پس از مرگ بودا در غرب هند ساخته شدند.

معماری معابد هندو (آیین هندو)

در زمانی که آیین بودایی در اوج اقتدار بود. آیین هندو به تدریج قدرت و نیروی لازم را برای در هم شکستن آیین بودا فراهم آورد. از حدود قرن دوم، یا اول ق.م آیین هندو مجدداً به اوج خود رسید. هندوان بهترین دستاور هنری خویش را در جزیره الفانتا در سده ششم میلادی به وجود آوردند. این آثار این گونه پدید آمده اند، که درون قله ای را خاک برداری کرده و یک تالار ستون دار عظیم به وسعت سیصد متر مربع در آن ایجاد کرده اند. بیننده به محض ورود به این معبد از میان ردیف ستون های سنگین به درون آن خیره می‌شود، تا آن که پس از مأنوس شدن با تاریکی شکلهای غول آسای ،سردیس شیوا در مقام مهادوا یعنی خدای خدایان و تجسم ،نیروهای خلاقیت بقاء و ،تخریب شبیه سازی شده است. تصور قدرت بی درنگ از مشاهدهٔ ابعاد سرها که تقریباً ۴۲۰ سانتیمتر از سطح معبد ارتفاع دارند و بر بیننده جز قیانهای کوتوله جلوه نمیکنند به بیننده القاء میشود که هریک از این سه چهره جنبۀ گوناگونی از عنصر جاودانی را بیان میکنند چهره وسطی نه سخت گیر و نه مهربان است. در عالیترین حالت درون نگری جاودانی است و به عالمی ورای بشریت نمینگرد و در چهرۀ دیگر یکی نرم و لطیف دیگری خشمگین و ترسان است گاردنر ۱۳۷۰ ۶۹۰ در دیوارهای اطراف قابهای کنده کاری شده عمیقی که افسانه های مربوط به شیوا را مجسم کرده اند، قرار دارد.

معماران نوآور ،هندو با همان نیروی خلاقی که به آفرینش معابد غاری انجامیده بود به ساختن نخستین نیایشگاه سنگی پرداختند یکی از این معابد که اکنون نیز برپاست معبد «ویشنو است که در اوایل سده ششم میلادی در زمان سلسلهٔ پادشاهی و امپراتوری گوپتا در دئوگیری» واقع در شمال هند ساخته شد. معبد هندو تالاری برای نیایش دسته جمعی نیست بلکه اقامتگاه خداست یگانه شرطی که رعایتش الزامی است ساختن اتاقکی برای تمثال یا نماد مورد پرستش است. این مکان مقدس که «گاربهاگریها یا اتاقک شکم نامیده می‌شود دیوارهای جسیم و سقف سنگینی دارد تا بتواند خدا را در خود نگه دارد و حفظش کند درگاهی برای ورود شخصی معتقد تنها است که به پارههای امور معماری نیاز پیدا می‌کند همان طوری که درباره استوپا ملاحظه کردیم این نیایشگاه معانی دیگری نیز دارد مثلاً نماد پوروسا یا انسان ازلی است. به علاوه از لحاظ نقشه یک ،ماندالا یا نمودار جادویی کیهان اس و ابعادش براساس واحدها یا پیرایه هایی تعیین می‌گردند که اشارات و رموز جادویی دارند مثلاً خود این معبد حجمی است که باید از بیرون مشاهده شود تئوریهای معاصر غربی دربارۀ معماری به عنوان هنری که با شکل محدود کننده فضا برای میسر ساختن اجرای کارهای روزانه آدمیان سرو کار دارد در مورد معبد هندو صدق نمیکند. چون باید آن را ـه عنوان یک اثر پیکرتراشی ارزیابی کرد نه یک اثر معماری در معبد نخستین مانند نیایشگاه دئو گیری تزیینات محدود و ممنوع و شکل یک مکعب ساده است که در آغاز یک برج نیز بر روی آن نهاده میشد تمام دیوارها به جز دیوار مدخل ورودی یک پارچه و توپرند اما سطوح کنده کاری شده ای همانند درگاهی های کاذب کار گذاشته شده در دیوارها نیز دارند

از آثار معماری که در جنوب این کشور است مهابالیپورام نزدیک مدرس گروه بی نظیری از پنج معبد کوچک و مستقل در «راتهاها» وجود دارد که احتمالاً به عنوان مدلهای معماری از برخی تکه سنگ های عظیمی که در آن منطقه پراکنده اند، تراشیده شده اند یکی از معبدها مذبح دار است دیگری به شکل یک ناو تاق دار طولانی با سقف گهواره ای است که در انتهای آن منحنی هایی که قدمتی طولانی در معماری باستانی هند دارد دیده می‌شود کوچکترین آنها معبدی است که نقشه چهارگوشه و سقف بی شکل اش که سنگینی هم بر دیوار افکنده است قابل ملاحظه است.

ادامه مطلب...

1. جزیره ی هند

برگرفته از کتاب آشنایی با معماری جهان

نوشته دکتر محمدابراهیم زارعی