آجر،نماد معماری اسلامی و هویتی ماندگار از دوران سلجوقی
دین اسلام با آمیزه های معنوی و پیام برابری وعدالت در مفاهیم اجتماعی و تاکید بر اصولی چون توحیدو معاد،نگاه به تمامی جنبه های زندگی را دستخوش تغییراتی بنیادی نمود.معماران مسلمان با تکیه برآموخته های اجداد خود،این بار بیش ازآنکه به رویکردهایی همچون عظمت و صلابت بنا بیندیشید،ازاین میراث پیامی ساختند تا معنایی دیگر از زندگی را درکالبد زمان و مکان متجلی سازند.
این گونه بود که هنرمندان و معماران سلجوقی سرآمد دوران خود شده و تزئینات و نقوشآجرکاری این دوره نقطه ی عطفی در تاریخ معماری ایران گردید.دراین میان آجر،تخلص سلجوقیان دراین غزل سرایی بود و ابزاری هویت ساز برای سبک معماری این دوران شد.دراین پژوهش که به لحاظ هدف رویکردی بنیادی را دنبال مینماید.تلاش میشود تا با نگاهی مجدد به برترین ابنیه ی دوران سلجوقی،بخشی از این هویت مورد بازبینی قرارگرفته و مهمترین ویژگی این عنصر کلیدی در ساخت و تزئین معماری سلجوقی با رجوع به نمونه های تاریخی برجای مانده،تبیین گردد.
از مهمترین دستاوردهای این پژوهش میتوان به این نکته اشاره کرد که اگرچه معماری دوران سلجوقی همچون بسیاری از هنرها و صنایع زمان خود الگویی به جز نمونه های دوران ساسانی(ویا آل زیار و بویه) را درسر نداشت و از نقطه نظر مشترک و تکنیک ساخت وساز با بناهای آن دوران مشابه مینمود.اما روح و طعم کتیبه های آجری و نقوش هندسی_تزئینی آن نشانه از مضامین دینی و پیام های اخلاقی دین اسلام داشت و آجر مناسب ترین ابزار برای انتقال این مفهوم شناخته شد.از این دوران به بعد،تزئینات معماری همچون آجرچینی،کاشی کاری،مقرنس سازی،گچبری،کاربندی و غیره،انعکاس روح هنرمند و تجلی نیروهایی بود که جامعه ی مسلمان را بسوی نور و معنا هدایت میکرد.