معماری در دوره هخامنشیان چگونه بوده است؟(پارت دوم)

معماری در دوره هخامنشیان(پارت دوم) 

شکل مقبره کمبوجیه تشکیل شده از سنگ های سفید بزرگ تراشیده شده و به صورت مکعب مستطیل شکلی است. که در حال حاظر یکی از چهار دیوارها و سقف آن سالم مانده است و قابل مقایسه با بنای کعبه ی زردشت نقش رستم در مرودشت است البته قدیمی تر ین بنا است. از دیگر آثار پاسارگاد میتوان به پلی به جای مانده از این دوره اشاره کرد که این پل دارای دو دیوار است با عرضی حدود 65/15 متر و طولی در همین حدود، وسیع و بزرگ به نظر میرسد سه ردیف سه تایی ستون سنگی در آن قرار دارد ستون ها استوانه ای شکل هستند.

شوش

قلمرو هخامنشی از نیل تا سند که بسیار وسیع بود داریوش تصمیم گرفت برای اینکه بر شورشیان مخالف سلطنت پیروز شود و برای بازگرداند آرامش به کشور شوش کهن را که تقریباً در مرکز امپراتوری واقع شده بود به پایتختی انتخاب کند بی شک در این انتخاب شکوه و عظمت دیرینه شوش پایتخت فرمانروایان ایلامی مورد نظر بوده است به دلیل اینکه پایتخت شوش و کمبوجیه پاسارگاد بوده است داریوش نخواسته آن شهر را مرکز فرمانروایی خود سازد به همین علت است که شوش را به پایتختی خود برگزید. داریوش کاخی باشکوه ساخت آن چنان که در خور فرمانروایی وی باشد. معماران تپه آپادانا را برای جمیع مسائل، انتخاب کردند کاخ اصلی داریوش بر روی این تپـه بنـا شـد، بر روی دو تپه «ارک» و «شهرشاهی» اقامتگاه درباریان و تأسیسات دولتی ایجاد شده. آپادانا کاخی است مرتفع و پهناور که از بخش های مختلفی تشکیل یافته است این واحدها شامل تالارف حرمسرا، دورازه کاخ پذیرایی و دیگر بخش ها است در آغاز معماران زمان هخامنشی گرداگرد تپه را دیواری قطور با ارتفاعی حدود بیست متر و قطری به همین اندازه برپا داشتند و پشت آن را با خاک پر کردند. بر روی این تختگاه ابتدا پی بناها کنده شد دیوارها برپا گردید و ستونها در سپس جای خود استوار گشت درباره ساخت آپادانای شوش کتیبه ای از داریوش بر جای مانده است که خود گویای بسیاری از مسائل معماری این بنای بزرگ و باشکوه است. داریوش در این کتیبه چنین نوشته است

این کاخ را من ساختم زیور آن از راه دور آورده شد زمین کنده شد تا این که به خاک سفت کف سنگی رسیدم و خندقی درست شد سپس قلوه سنگ و شفته در آن انباشته شد در طرفی به بلندی ۴۰ آرش و سوی دیگری تا حدود ۱۰ ارتش روی ان کو شفته کاخ بنا .گردید کند و کوب و انباشتن و خشتهایی که در قالب زده شده کار مردم بابل بوده الوار کاج از کوهی آورده شده که آن را لبنان .گویند مردم اشور آن را به بابل و مردم کارکه و یونانیان آن را از بابل به شوش آوردند چوب یک از گاندهارا و کرمانا آورده شد. زر از سارد و بلخ آمد و در اینجا بر روی آن کار شد. سنگ لاجورد گران قیمت و عقیق شنگرفی را از سغد اوردند و فیروزه را از .خوارزم سیم و ابنوس از آمد. تزیینی که دیوارها با آن زیور یافته از یونان عاج از اتیوپی و از هند و از رخج آورده شد، ولی در اینجا روی آنها کار شده سنگهایی که در اینجا به صورت ستون درآمده سنگ آن را از شهری در ایلام به نام «آبی رادو» آوردند. سنـگ بــران و سنگ تراشان که آنها را ساختند از مردم سارد و یونان بودند. آنهایی که طلاها را به کار گرفتند مادی و مصری بودند منبت کاران ساردی و مصری بودند آنان که از عاج خاتم میساختند بابلی و یونانی بودند آنها که به تزیین دیوار پرداختند مادی و مصری بودند به یاری اهورامزدا کاخی باشکوه در شوش بنا نهادم اهورامزدا مرا و پدرم و کشورم را از هر آسیبی نگه دارد .متن کتیبه آن چنان گویا و قابل توجه است که همانند قرارداد پیمانکار ساختمانی است که احتمالاً یک راهنمای درستی در فنون ساختمانی بناهای شبیه به آن در تخت جمشید و سایر امکنه هخامنشی به شمار می‌رفته است. اکنون از آن اطلاعات و تجربه های فنی قابل ملاحظه ای آشکار می‌شود. علاوه بر این ها چند نکته اساسی و مهم در این کتیبه نهفته است.

دیوارهای کاخ عموماً از خشت و گل ساخته دشه که مصالحی مناسب برای دشت خوزستان است روی دیوارها را با گچ و یا نقاشی دیواری تزیین کرده بودند البته دیوارهای ایوان سمت حیاط مرکزی با آجر لعابدار پوشانیده شده بود که بر روی آن نقوش مختلف از جمله ردیف سربازان جاویدان نقش ،شیر جانوران افسانه ای همچون گاو یا شیر بالدار دال شیر با سر ،انسان نقش ،فروهر کتیبه هایی به خط میخی و غیره شده بود. علاوه بر این نقوش گل نیلوفر آبی (لوتوس در همه جای این تزیینات تزیین جایگاه ویژه ای دارد در طرفین پله های کاخ نیز ردیف سربازان جاویدان مشاهده می‌شود.

بخشی از آپادانا در زمان اردشیر اول دچار آتش سوزی شد و پس از آن قابل سکونت نبود کابلی در زمان داریوش دوم اقدامی درباره این کاخ صورت نگرفت ولی در زمان اردشیر دوم بازسازی شد. کاخ شائور در سمت غربی رودخانهٔ شائور در سالهای اخیر کاخی کشف شد که به سبب همجواری با این رودخانه امروزه به همین نام مشهور است. این کاخ دارای تالاری به اندازه های ۳۴/۶۰×۳۷/۷ متر و تأسیسات جنبی است. تالار ستوندار دارای ۶۴ ستون در ۸ ردیف ۸ تایی است در سمت شمالی ایوانی است که دو ردیف ستون ۵ تایی .دارد پایه ستونها از سنگ بوده و دیوارها هم چون آپادانا از خشت است در اینجا دیوارها با رنگهای گوناگون نقاشی و رنگ آمیزی شدهاند و در برخی از اتاقها نشانه های گچ کاری نیز دیده می.شود در کاخ مزبور تعدادی نقش برجسته و آجرهای لعابدار یافت شده که حاکی از کاربرد و استفاده آنها در تزیینات کاخ .است نقش برجسته ها با نقوش برجسته سنگی تخت جمشید قابل مقایسه .هستند پایه ستونهای کاخ سنگی است اما به احتمال فراوان ستونها چوبی بوده و روی آن را با گچ پوشانیده، و نقاشی کرده اند و بر روی چند تا از پایه ستونها کتیبه هایی که به سه خط ،ایلامی، بابلی و فارسی باستان است وجود دارد.

برگرفته از کتاب آشنایی با معماری جهان

نوشته دکتر محمد ابراهیم زارعی

مطالب مرتبط

معماری در دوره هخامنشیان(پارت اول)