کاربرد آجر در ابنیه ی تاریخی خراسان

آنچه باید بدانید »

۱۴۰۱/۲/۵ دوشنبه

(2)

(0)

کاربرد آجر در ابنیه ی تاریخی خراسان

در دوره ی سلجوقیان استفاده از آجر در معماری بیشتر و متنوع تر شده است و نیاز به آجر در ابعاد گوناگون جهت ساخت و ساز و اجرای تزئینات ایجاب کرده است که آجرها در اندازه ها و اشکال متفاوت ساخته شوند.

در دوره ی نسبتا کوتاه خوارزمشاهی سازه آجری دوران سلجوقی با نوآوری هایی ادامه یافت. در این دوره اکثر تزئینات و کتیبه آجری ها با آخر تراش اجرا میشد و در تزئینات معماری،تلفیق آجر تراش و قطعات کوچک کاشی رواج یافت.کاربرد آخر در بناهای دوران ایلخانی خراسان با کیفیتی متفاوت با دوران سلجوقی و خوارزمشاهی است.در این دوران آجرکاری بسیار زیبا و چشم نواز را بیشتر بر پیکره ی برج مقبره ها شاهد هستیم.از زمان تیموریان چهارچوب اصلی بناها از آجر ساخته میشد ولی تزئینات معماری بر سطح دیوارها الحاق میگردد.

در دوران صفویه آجر عنصر اصلی معماری در خراسان بود. بیشتر کاروان سراهایی که ازاین دوران در مسیر راه تجاری و زیارتی باقی مانده اند،با آجرهای تقریبا یکسان و یکنواخت ساخته شده اند. در برخی از بناها،دیوارهای آجری قاب های زینت یافته با کاشی را در خود جای داده اند. در زمان افشاریه ساختار اصلی بناها آجری بوده ولی در برخی موارد گویا ترجیح داده اند بدنه ی آجری را در زیر نمای سنگ پنهان کنند.در دوره ی قاجار نیز ساخت بناهای آجری در هیئت کوشک ها و عمارت ها و مقابر و کاروان سراها رونق گرفت.

در دوران پهلوی اول معماری آجری تا حدی دگرگون شد زیرا از طرفی متاثر از معماری غرب به خصوص آلمان و اتریش و فرانسه بود و از طرفی دیگر معماران آن عصر از معماری کهن ایران و بیشتر معماری هخامنشی و ساسانی الهام میگرفتند.

در ورود به شهر توس اولین بنایی که توجه همه را به خود جلب میکند بقعه هارونیه است.قدمت این بنا از قرن هفتم و هشتم هجری است بنابراین باید در دوره ایلخانیان مغول یا آل کرت و سربداران ساخته شده باشد اما پیداست که قبلا دراین محل مسجدی وجود داشته زبرا محراب آن در بیرون ضلع شمالی حفظ شده است.مصالح بنا از آجر،ماسه و ملات گچ و تزئینات آن منحصر به (مقرنس ها) و کاربندی های گچی در داخل قاب ها و چین و شکن هایی بر رویه بیرونی است.