معماری ایلام و زیگورات چغازنبیل

آنچه باید بدانید »

۱۴۰۱/۸/۱۹ پنج شنبه

(4)

(0)

معماری ایلام و زیگورات چغازنبیل

ایلامی ها از مرحله آغازین مدرک کتبی به جا نگذاشته اند. اما آکادمی ها در چند سنگ نوشته صخره ای در سرزمین های غیر از ایلام اشاراتی کرده اند حدود یک هزار سال پیش از میلاد قبل از آمدن مادها و پار س ها تاریخ سرزمین ایران منحصر به تاریخ ایلام بوده است.

تا پیش از آمدن مادها و پارسها تاحدود یک هزار سال پیش از میلاد، تاریخ سرزمین ایران به تقریب منحصر به تاریخ ایلام بوده است. ایلامی ها از مراحـل آغـازین تاریخ خود مدرکی کتبی به جای نگذاشـتـه انـد، امـا آکادمی ها در چند سنگ نبشته صخره ای در سرزمینهای غیرایلامی اشاراتی به ایلامی ها کرده اند.

فهرست مطالب

معماری ایلام قدیم

معماری ایلام میانی
زیگورات چغازنبیل

ایلامی ها ساکن اصلی ناحیه خوزستان است. نام سرزمین خود را به خط میخی می‌نوشتند سرزمین ایلام تنها جلگه شوش با رودهای کرخه و کارون را در برمی گرفت. بلکه مناطق کوهستانی و دشتهای مرتفع شمال و شمال شرقی جلگه شوش را نیز شامل می‌گردید. این کلمه به معنی سرزمین خدا بوده است این پیوند جلگه و کوهستان که برای هزاران سال دوام داشت، از عوامل مؤثر در تاریخ ایلام بود

ایران از نظر قدمت و طول دوره تاریخی و اصالت که بر سایر دوران های تاریخی برتری داشته است، به وسیله‌ آنها به وجود آمده است. این قوم در مرزبانی، حفاظت و نگاه داری، آبادانی و پیشرفت سرزمین بومی خویش ابتدا در طول دوران بیش از چند هزار سال به طور مستقل عمل می‌کردند.

معماری ایلام قدیم:

نقش مهرهایی به ویژه شکل معابد که از دوران اولیه ایلام به جا مانده است. و آن یک نقش برجسته مربوط به نینوا در دوره آشوری متأخر است. در این نقش برجسته معبدی به صورت یک بنامربع مستطیل بلند بر یک شالودۀ ایوان دار نشان داده شده، نمای جلو دارای روزنه بوده است. در قسمت پشت ممکن است پله هایی برای دسترسی به معبد وجود داش است. در نمای آن در چارچوب در بلند دیده می‌شود که در سمت چپی را یک بر نیایی آن را از نور آفتاب محافظت می‌کند. احتمالا مدخل ورودی بوده است، و د سمت راست شاید نمایی از یک در بوده است. شاخ های بزرگی که در دو طرف دیوار های معبد نصب شده جالب ترین ویژگی این معبد است. طبق سنگ نوشته ها ثابت می‌کند که این شاخ ها جزء مهمی از هر معبد را تشکیل می‌دهد.حدود بیست معبد در دوره ی یکی از پادشاهان ایلامی بازسازی شده است.

معماری ایلام میانی:

دوره میانی یکی از درخشان ترین دوره حاکمیت ایلامی ها بود. که درآن آثار معماری ارزشمندی ایجاد شده است.

ایلامی ها هم مانند اقوام باستانی دیگر به مذهب و پرستش خدایان متعدد اهمیت می‌داده اند و مؤید این مطلب کشف معابد، گورها و نقوش برجسته در نقاط استقرار آنهاست. یکی از آثار قابل تأمل و مهم آنها زیگورات چغازنبیل است.

زیگورات چغازنبیل:

این آثار شامل زیگورات یا معبد عظیمی است که به وسیله اونتاش گال پادشاه مقتدر ایلامی برای خدای اینشوشیناک در حدود سال ۱۲۶۵ ق.م ساخته شده است. چغازنبیل در دشت خوزستان و در فاصله حدود سی کیلومتر در جنوب شرقی شهر شوش در کرانه غربی رودخانه دز واقع شده است.

کهن ترین اثرایرانی زیگورات چغازنبیل و با اهرام مصر برابری می‌کرد که دارای ابعاد و خصوصیات خیره کننده است که به صورت هرم مطبق یا پله پله ساخته شده است. طبقه اول یا زیرزمین شامل بزرگ ترین طبقه است و به شکل مربع ساخته شده است. این معبد یکی از نمونه های بسیار برجسته مهارت معماری ایلامیهاست طراح آن اونتاش گال بوده است.شاه اونتاش گال سالها مجبور شد لشگر کاملی از دهها هزار کاشی ساز، آجرپز، بنا و کارگر را به کار گیرد و آنها را اداره کند. در آغاز کار میلیونها خشت و هزاران آجر باید آماده می‌شد. مواد اولیه در محلساختمان در دسترس بود اما تأمین سوخت برای پختن آجرهای بزرگ و زیبای دیوارها و راهروها پرهزینه، وقت گیر و مشکل بود. و آب هم از رودخانه دز در مسافتی یک کیلومتر و نیم دورتر تامین می‌شد. دشت خوزستان(سوزیان)که امروز تقریبا از درخت خالی است. در قدیم هم تقریبا به همین اندازه کمبود درخت داشته است. به همین علت چوب لازم برای سوخت را از کوهستان های لرستان تهیه می‌کردند، و توسط الاغ و گاو کوهی تا سرچشمه دز حمل گردید و از طریق رودخانه به محل موردنظر منتقل می‌گشت.

طرح اصلی زیگورات مربعی است با اضلاع ۱۰۵ متر. بنابراین، هرطرف زیگورات در پایه ۲۰۰ «ال» ایلامی طول داشت، ال برابر 5/52سانتی متر بود (نیم زرع) و تقریبا بیشتر از سه هزار سال در ایران بدون تغییر برجا مانده. زیگورات به وسیله دیوار عظیمی که گرداگرد آن را فراگرفته محصور گردیده است. دیوار داخلی دیگری دورادور ساختمان مرکزی و اصلی معبد را احاطه کرده. داخلی ترین سه دیواری که در دور - انتاش قرار دارد - دیواری است که در نقاط مختلف هفت دروازه دارد. دروازه هایی که حیاطهای اطراف ساختمان را با محوطه اطراف زیگورات مربوط می‌سازند. برای سهولت دروازه ها را شماره گذاری کرده ایم و به شرح هریک از آنها می‌پردازیم. دروازه شماره ۷ مسلما از نظر ایلامیان بسیار مهم بوده است. در این دروازه دو ردیف مذبح (قربانگاه) و در هر ردیف ۷ عدد میز وجود دارد که احتمالا در مواقع نیایش دو ردیف هفت تایی حیوان قربانی می‌شده است.